مطالعه تطبیقی استراتژی نظامی روسیه
مطالعه تطبیقی استراتژی نظامی روسیه
۱. تاریخچه استراتژی نظامی روسیه: از امپراتوری روسیه تا فروپاشی شوروی
امپراتوری روسیه (قرن ۱۶ تا ۱۹۱۷):
ویژگی‌ها: تمرکز بر گسترش قلمرو و دسترسی به آب‌های گرم.
مقایسه با دیگر امپراتوری‌ها:
- بریتانیا: تمرکز بر کنترل دریاها و مستعمرات.
- روسیه: تمرکز بر گسترش سرزمینی و کنترل خشکی.
مثال: جنگ‌های روسیه و عثمانی برای دسترسی به دریای سیاه.
دوران شوروی (۱۹۱۷–۱۹۹۱):
ویژگی‌ها: ایدئولوژی کمونیستی، رقابت با غرب در جنگ سرد، توسعه زرادخانه هسته‌ای.
مقایسه با آمریکا:
- آمریکا: استراتژی بازدارندگی هسته‌ای و مهار کمونیسم.
- شوروی: استراتژی دفاع عمیق و گسترش نفوذ در جهان سوم.
مثال: بحران موشکی کوبا (۱۹۶۲) به عنوان نقطه اوج رقابت هسته‌ای.
فروپاشی شوروی (۱۹۹۱):
ویژگی‌ها: ضعف نظامی و اقتصادی در دهه ۱۹۹۰.
مقایسه با چین:
- چین: اصلاحات اقتصادی و توسعه نظامی تدریجی.
- روسیه: بحران هویت و تلاش برای بازسازی قدرت.
۲. دکترین‌های کلیدی
دفاع عمیق (Deep Defense):
ویژگی‌ها: استراتژی دفاعی چندلایه برای مقابله با حمله ناتو.
مقایسه با ناتو:
- ناتو: استراتژی حمله پیش‌دستانه و دفاع جمعی.
- روسیه: تمرکز بر دفاع سرزمینی و استفاده از جغرافیای وسیع.
مثال: استفاده از این استراتژی در جنگ جهانی دوم.
جنگ ترکیبی (Hybrid Warfare):
ویژگی‌ها: ترکیب ابزارهای نظامی و غیرنظامی برای دستیابی به اهداف.
مقایسه با آمریکا:
- آمریکا: استفاده از قدرت هوایی و عملیات ویژه.
- روسیه: استفاده از شبه‌نظامیان، جنگ اطلاعاتی و تحریم‌های انرژی.
مثال: الحاق کریمه در ۲۰۱۴.
۳. نقش انرژی و قدرت هسته‌ای در استراتژی روسیه
انرژی به عنوان سلاح:
ویژگی‌ها: استفاده از گاز طبیعی برای اعمال نفوذ سیاسی.
مقایسه با عربستان سعودی:
- عربستان: استفاده از نفت برای تأثیرگذاری بر بازارهای جهانی.
- روسیه: استفاده از گاز برای فشار بر اروپا.
مثال: قطع گاز به اوکراین در ۲۰۰۶ و ۲۰۰۹.
قدرت هسته‌ای:
ویژگی‌ها: بزرگترین زرادخانه هسته‌ای جهان و استراتژی «تنزل برای خاتمه».
مقایسه با چین:
- چین: سیاست «عدم استفاده اول» از سلاح هسته‌ای.
- روسیه: تهدید به استفاده محدود از سلاح هسته‌ای.
مثال: اعلام آمادگی روسیه برای استفاده از سلاح هسته‌ای در صورت تهدید وجودی.
۴. استراتژی روسیه در قرن ۲۱: مداخله در اوکراین و سوریه
مداخله در اوکراین (۲۰۱۴–اکنون):
ویژگی‌ها: استفاده از جنگ ترکیبی برای جلوگیری از پیوستن اوکراین به ناتو.
مقایسه با مداخله آمریکا در عراق:
- آمریکا: حمله مستقیم و تغییر رژیم.
- روسیه: حمایت از شبه‌نظامیان و جنگ اطلاعاتی.
نتایج: الحاق کریمه و تشدید تنش با غرب.
مداخله در سوریه (۲۰۱۵–اکنون):
ویژگی‌ها: حفظ حکومت بشار اسد و نمایش قدرت نظامی.
مقایسه با مداخله آمریکا در افغانستان:
- آمریکا: تمرکز بر مبارزه با تروریسم و دولت‌سازی.
- روسیه: تمرکز بر حفظ متحدان منطقه‌ای و نمایش قدرت.
نتایج: تثبیت موقعیت روسیه در خاورمیانه.
جمع‌بندی و تحلیل تطبیقی
ویژگی‌های منحصر به فرد استراتژی روسیه:
۱. ترکیب قدرت سخت (نظامی) و نرم (انرژی و اطلاعات).
۲. تمرکز بر منطقه «خارج نزدیک» به عنوان حوزه نفوذ انحصاری.
۳. استفاده از ابزارهای غیرمتعارف برای اجتناب از درگیری مستقیم با ناتو.
مقایسه با دیگر قدرت‌ها:
آمریکا: تمرکز بر قدرت هوایی و عملیات ویژه.
چین: تمرکز بر قدرت دریایی و توسعه اقتصادی.
روسیه: تمرکز بر جنگ ترکیبی و استفاده از انرژی.
چالش‌های پیش‌رو:
- تحریم‌های غرب و کاهش درآمدهای انرژی.
- رقابت با چین در آسیای مرکزی.
- افزایش هزینه‌های مداخله در اوکراین و سوریه.
عضو هیئت علمی دانشگاه ؛ بنیاد ملی نخبگان و مجموعه وزارت اقتصاد
